Onze consumptiesamenleving lijkt te evolueren naar één waar streekproducenten opnieuw een kans krijgen. Met de opkomst van de e-commerce hebben de lokale producenten nieuwe middelen in handen om weer een plaatsje te veroveren bij de consument. Als ze willen, kun ze zelfs een heuse revolutie in de distributiesector ontketenen.
Komaf met eenheidsworst in supermarkten.
In het West-Vlaamse Lichtervelde kreeg Spar-uitbater Rudi Quatacker de lumineuze ingeving om zijn assortiment op te fleuren met een assortiment producten van eigen bodem. Hij ging op zoek naar artisanale en authentieke West-Vlaamse streekproducten. Het betekende een grondige breuk met het traditionele supermarktmodel.
Hij had drie belangrijke drijfveren om een radicaal nieuw producttype als streekproducten te integreren in zijn klassieke buurt-Spar. Ten eerste speelde Rudi Quatacker’s bekommernis om onze ecologische voetafdruk een rol. De Lichterveldenaar vroeg zich af waarom hij producten moest verkopen uit Kenia of elders, “als ze in feite dichtbij te vinden zijn?”
Ten tweede wilde hij zich met zijn Spar ook engageren ten opzichte van de buurt. Om werkelijk te tonen dat je als handelaar begaan bent met de omgeving, besefte Rudi Quatacker dat de buurtbewoners ook producten van eigen streek moesten terugvinden in de winkel. Op die manier wilde de Spar in Lichtervelde een nog meer klantvriendelijke buurtwinkel worden.
Ten derde zijn de streekproducten een goed middel om je als winkelier te onderscheiden. Rudi Quatacker zag dat alle supermarkten quasi identiek hetzelfde aanbod hebben. Er zijn dus veel onbenutte mogelijkheden om te differentiëren op basis van het productgamma. “Gelijk waar je gaat, overal vind je dezelfde producten terug. Met streekproducten biedt je de klant eens iets anders aan,” meende de supermarkthouder.
Het concept kende een overweldigend succes. De Spar met streekproducten wordt tot ver buiten het rurale Lichtervelde geroemd. Zijn Spar is nochtans gestart met 48 eerste geselecteerde producten, om de markt af te tasten. Maar het smaakt absoluut naar meer. Na Nieuwjaar organiseert Rudi Quatacker een speciaal evenement rond de aangeboden streekproducten en die gelegenheid zal hij tevens aangrijpen om een uitbreiding van het assortiment aan te kondigen.
De trend van het lokale.
Vers, seizoensgebonden en lokaal zijn in onze geglobaliseerde samenleving modieuze woorden geworden. In de wereld van de gastronomie zijn het de toverwoorden van elk verfijnd restaurant. Maar ook de doorsnee consument eist meer en meer artisanale en verse producten op zijn bord. Ze staan in de ogen van de consument garant voor kwaliteit en een bewuste levensstijl.
Ook Euromonitor stelt telkenmale opnieuw vast dat lokale producten aan een opmars bezig zijn. Waar streekproducten in de voorbije jaren vooral bijval kenden in een beperkte, enigszins elitaire kring, worden lokale goederen sedert 2009 meer en meer opgepikt in de mainstream.
De economische crisis is niet vreemd aan de hang naar streekproducten. Als het moeilijk gaat, keert de consument zich graag tot een veilige haven. Nergens krijgt men een zo veilig, beschermd gevoel als thuis, in de heimat.
Om dat gevoel te versterken nemen consumenten hun toevlucht tot lokale producten. Ze hebben vertrouwen in de melk van de melkboer en voelen zich meer gekoesterd in de buurtwinkel. Wanneer het even niet zo goed gaat, is die reflex het grootst.
Zo ervaart ook Rudi Quatacker in het West-Vlaamse dorp Lichtervelde. Het doet mensen plezier als ze iets vanuit de buurt herkennen in de winkel. “We zijn een buurtwinkel, dus dat buurtgevoel wil ik sterk beklemtonen. En de buurt zie ik dan ook ruim, tot ver buiten het eigenlijke Lichtervelde.”
Ecologische motieven spelen eveneens vaak een rol. Nu elk bedrijf zich moreel – of juridisch – verplicht ziet om inspanningen te doen voor milieubehoud, kunnen streekproducten een goede bondgenoot zijn.
Veel grootdistributeurs gaan er prat op dat ze energiebesparend werken in hun opslagruimtes en winkels. Initiatieven zoals dat van Rudi Quatacker bewijzen dat groene groei echter ook mogelijk is met kleine ingrepen, zoals het aanbieden van streekproducten.
Logistieke uitdagingen.
Streekproducten vormen een flinke logistieke uitdaging voor supermarkten. Hoewel dat voor ons vanzelfsprekend klinkt, is het enigszins ironisch. De gestandaardiseerde operationele processen die grootdistributeurs ingenieus hebben uitgewerkt, zorgen ervoor dat het eenvoudiger en goedkoper is om producten van de andere kant van de wereld naar hier te halen, dan goederen van eigen bodem te verhandelen.
Om die processen en de achterliggende redenering nu weer om te keren, moeten hele nieuwe structuren worden uitgedacht. Het vergt ook een andere ingesteldheid en denkwijze als handelaar. Terwijl het felbegeerde schaalvoordeel in grote mate wegvalt bij lokale inkoop, zijn de producten verser en gaat er minder verloren. Bovendien zullen de besparingen op transportkosten in de toekomst steeds waardevoller worden.
Rudi Quatacker getuigt: “Je weet de risico’s op voorhand. Die moet je zien in te calculeren. Daarom is het erg belangrijk om de verkoop heel goed bij te houden en telkenmale de bestelling accuraat in te schatten. Als je wekelijkse bestellingen doet en je de verkoop goed bijhoudt, kun je goed tendensen zien en voorspellingen doen. Globaal genomen heb ik geen stockproblemen.”
Het logistieke gedeelte wordt volledig geregeld door een vzw die afhangt van de provinciale overheid. Vzw ‘Het beste van bij ons’ is speciaal in het leven geroepen om mensen vertrouwd te maken met producten van lokale herkomst. Voorheen stelde de vzw vooral geschenkmanden samen, maar de organisatie verzorgt nu ook alle bestellingen en leveringen voor Rudi Quatacker’s Spar.
Vzw ‘Het beste van bij ons’ heeft een assortiment van ongeveer 460 streekartikelen. De vzw inventariseert en levert alle bestelde producten. Ze centraliseren de bestelling van Quatacker uit hun stock of contacteren zelf de producenten als iets niet in voorraad is. Op die manier fungeren ze als een volwaardige groothandelaar. Met succes, want de samenwerking verloopt heel vlot.
Rudi Quatacker vindt de extra inspanningen alvast de moeite waard. Klanten associëren streekproducten steevast met superieure kwaliteit. De streekproducten geven een toegevoegde waarde aan de winkel. “In elk aanbod zitten sowieso slapende producten, terwijl dit echt een levend product is”, meent Quatacker.
De grootdistributeurs bedreigd?
Maar ziet par’s licentiehouder Colruyt geen bedreiging in de streekproducten? Quatacker begint tenslotte toch met andere leveranciers te werken en gaat zo buiten het normale circuit om. “Nee hoor, dat stoort hen helemaal niet.”
“Vanuit Spar promoten ze mijn winkelconcept zelfs bij andere franchisenemers. Ze moedigen het aanbieden van streekgebonden producten aan. Met name in Limburg is er echt een markt voor, gezien de regio toch ook veel specifieke producten rijk is.”
Bovendien hoeven ze niet bang te zijn dat de massadistributie in het gedrang komt. Streekproducten zullen wellicht nooit de reguliere merken verdringen. Zeker niet in het traditionele supermarktmodel.
De producten zijn in te kleine hoeveelheden en te onregelmatig leverbaar om echt ten volle op te kunnen bouwen. “Streekproducten zullen inderdaad nooit meer dan 1% van mijn omzet kunnen uitmaken. Een aanbod van 3 meter zou over het algemeen voldoende moeten zijn.”
“Ik denk niet dat de logistieke inzet erg groot is. Ik heb bijvoorbeeld geluk dat in West-Vlaanderen een vzw bestaat die alles centraliseert en als groothandelaar optreedt. Het is onbegonnen werk om zelf producenten op te sporen en bestellingen te verzorgen. Moest je per provincie zo één vzw hebben, kun je verder,” vervolgt Rudi Quatacker.
Met de oogst naar de e-markt.
E-tailing kan streekproducenten weliswaar een mooie toekomst bieden. Een heel sterk voorbeeld is het Britse Virtual Farmer’s Market. De Virtual Farmer’s Market is een webshop met enkel artisanale voeding. De website verzamelt lokale producenten uit heel Groot-Brittannië en biedt hun producten op het web aan. Producenten behouden desalniettemin hun eigenheid doordat de site steeds een korte voorstelling van elk bedrijf geeft.
In het slagersvak is eveneens in Groot-Brittannië Allens of Mayfair. Onder de aparte slogan ‘online butchers’ hebben een aantal Londense beenhouwers zich georganiseerd in een webwinkel. Het grote voordeel is dat de lokale producenten een breder forum vinden door zich te groeperen met een aantal collega’s. Door de samenwerking kunnen de producenten zelfs schaalvoordeel genieten, zoals door het delen van hosting en verzendingskosten.
Wie het er alleen op wilt wagen, kan dankzij het internet tegen lage instapkosten ook een eigen online winkel openen. Webshops hebben het enorme voordeel zo goed als geen infrastructuur of grote investeringen nodig te hebben. Het bereik dat een lokale producent er mee kan verkrijgen, is daarentegen grenzeloos.
De voorbeelden gaan van een artisanale stoelenfabrikant die dankzij zijn website een grote opdracht voor de befaamde Moulin Rouge binnenhaalde tot een beenhouwerij die een heuse eigen webshop heeft. Het middenveld kan door het internet helemaal worden uitgeschakeld. In de virtuele marktruimte vinden producent en consument elkaar met een vroeger ondenkbaar gemak.
Wanneer streekproducenten dat door hebben en het e-gebeuren omarmen, is de macht aan hen. Het vergt een radicaal nieuwe zienswijze van de producent zelf. Maar het succes van online shoppen heeft al bewezen dat de consument er van zijn kant klaar voor is. Onderzoek van het GEMS heeft uitgewezen dat 85% van de bijna 2 miljard internetgebruikers wereldwijd weleens een online aankoop hebben gedaan.
Die ontzaglijk grote markt is niet alleen weggelegd voor de grote spelers. Integendeel, het internet biedt juist alle kansen aan de kleine producent. Als hij het vernuftig speelt, kan de streekproducent met de vele – kostenloze – middelen, zoals sociale media, zonder enige twijfel een vaste standplaats veroveren op de e-markt. Het komt er net zoals op de fysieke groenten- of andere markt op neer om gewoon luider te roepen dan de marktkramer tegenover je.
Herman Konings bracht ons het voorbeeld bij van een slagerij in Massachussets. Fijne slager Savenor’s Market laat via Twitter weten welke bereidingen net vers uit de keuken komen en welke vleeswaren vandaag in de aanbieding staan. Op Facebook kan men hetzelfde te weten komen, maar dan nog met foto’s erbij.
Om ter luidst roepen is bovendien steeds een optie, eerder dan een must. Net zoals op het marktplein van weleer past de grootte van de virtuele standplaatsen zich aan, op maat van de vraag en het aanbod. Een nichespeler kan ook online een beperkte kring van zeer geëngageerde klanten aantrekken. Men hoeft niet steeds te roepen om gehoord te worden.
De sterkte van de grootdistributeurs is tegelijk hun zwakte. Zoals Rudi Quatacker aangaf is het niet mogelijk om het sterk gestandaardiseerde operationele systeem helemaal overboord te gooien. De torenhoge winkelhuren dwingen brickx retailers steeds tot de nok gevulde supermarkten te hebben met een hoog debiet. Een webshop heeft die beperkingen niet.
De middelen om een distributierevolutie te ontketenen liggen binnen handbereik van de streekproducent.
Meer: Van Prof. Gino van Ossel naar Herman Konings en de vrees van tal van retailers.
Volledige “turnaround” van de retail verwacht door trendwatcher Herman Konings.
