Van tarwe tot tomaten: schaarste en prijsstijgingen zijn de orde van de dag. Er is geen twijfel meer over dat de voedselprijzen zullen (blijven) stijgen, maar de gevolgen van een verstoord mondiaal systeem gaan nog veel verder dan dat – ook voor de supermarkten.
Voedsel kost een vijfde meer
De wereldvoedselprijzen zijn in februari met 20,7% gestegen, zo giet Reuters in cijfers wat we allemaal al aanvoelden. Vorig jaar was het de non-food die leerde hoe fragiel de geglobaliseerde toeleveringsketen is en hoe dramatisch de gevolgen kunnen zijn van de kleinste verstoring. Dit jaar is het aan de food om dat aan den lijve te ondervinden.
Aangezien zowat een derde van alle tarwe uit Rusland en Oekraïne komt, mag het niet verwonderen dat de tarweprijs een absoluut historisch record heeft bereikt. Volgens de Vlaamse Bakkersfederatie wordt een gemiddeld brood ook hier 12,8% duurder in de loop van het jaar.
Daar komen dan nog eens de torenhoge energieprijzen bij: Belgische vrachtwagenchauffeurs zagen de dieselprijzen in januari en februari net zoveel stijgen als over het hele jaar 2021. Vrachttransport kost bijgevolg bijna 5% meer, terwijl vissersboten soms gewoon niet uitvaren omdat de dieselprijzen de pan uitswingen. Het gevolg: ook vissen uit de Noordzeevis zijn in de groothandel al 20% duurder geworden.
Ook groenten en fruit kampen met dezelfde problemen: februari zag de helft minder Belgische tomaten op de markt komen, voor komkommers van eigen bodem geldt ook al dat er veel minder zijn. Door de exuberante energieprijzen konden veel telers in deze wintermaanden niet meer uit de kosten komen, weet De Tijd, zelfs toen de prijzen op de veilingen voor trostomaten verdubbelden en de helft hoger lagen voor losse tomaten en komkommers.
Hoe Poetin palmolie duurder maakt
Het kan echter nog erger: geheel in de logica van de geglobaliseerde toeleveringsketen krijgen we nu ook een tekort aan palmolie. Als reactie op het Russisch-Oekraïens conflict, beperkt Indonesië immers de uitvoer van de zo belangrijke olie in de voedselproductie. Het land wil er zo voor zorgen dat bakolie voor de eigen bevolking betaalbaar blijft, nadat de palmolieprijzen dit jaar al met meer dan 50% stegen. Wat de Russen daarmee te maken hebben? Rusland en Oekraïne zijn goed voor bijna 80% van de mondiale export van zonnebloemolie…
Rusland is bovendien wereldwijd belangrijk voor de productie van kunstmest, waarvan dan weer quasi alle landbouw ter wereld afhangt. Gooi daar nog eens de piekende inflatie, de restanten van de coronacrisis en de milieuproblematiek (’s werelds grootste tarweproducent China kent de slechtste oogst in de geschiedenis) bij en het resultaat is duidelijk. Steeds meer media en experten zijn het erover eens: we stevenen af op een wereldwijde voedselcrisis.
Onderhandelen over het onvoorspelbare
Prijsstijgingen zijn dan ook onvermijdelijk en ze worden nu al voelbaar. Prijzen en levertijden zullen voorlopig blijven fluctueren en sterk verschillen per product, afhankelijk van de lokale beschikbaarheid en de afhankelijkheid van schaars wordende middelen. Alleen is het een moeilijkheid in foodretail om kort op de bal te spelen en de verschillende schakels in de waardeketen op elkaar af te stemmen. De jaarlijkse onderhandelingen tussen de producenten en de supermarktketens zijn nog maar net achter de rug, en die verliepen dit keer al bijzonder moeizaam.
Het ziet ernaar uit dat ze al opnieuw (moeten) beginnen: als supermarktketens “bevestigen noch ontkennen” dat ze weer rond de tafel zitten met de leveranciers, dan weet je wel hoe laat het is. Retailers, maar toch vooral producenten, zien bovendien Rusland en Oekraïne als afzetmarkten wegvallen, wat hen nog een bijkomende financiële opdoffer bezorgt. Maar hoe onderhandel je over onvoorspelbare onzekerheid?
Het echte nieuwe normaal
Disruptie in vraag en aanbod is inmiddels twee jaar vaste prik: sinds de uitbraak van de coronapandemie is er nog geen moment rust en nog geen kans tot herstel geweest. De kans is klein een ommekeer zich gauw zal aandienen: de jaren 2020 staan voor trendwatchers nu al geboekstaafd als een decennium van transitie: het nieuwe normaal waar men het in coronatijden zo gretig over had, is er een van een wankelend mondiaal systeem. Als het geen politieke crisissituaties zijn, zijn het wel pandemieën of natuurfenomenen veroorzaakt door de klimaatverandering.
Producenten en hun verkopers worden gedwongen zich tot meer lokale oplossingen te wenden. In plaats van “lean” en “just in time” investeren bedrijven in buffervoorraden en een groter aanbod van onderling inwisselbare leveranciers. Hetzelfde geldt voor magazijnen: omdat de bereikbaarheid van regio’s door crises kan fluctueren, moet de voorraad slim worden gespreid over meerdere locaties. Artificiële intelligentie wordt een belangrijk hulpmiddel om vraag en aanbod op de juiste locaties op elkaar af te stemmen. Non-food deed het eerder al, nu is het aan de foodsector om lessen te trekken uit de verregaande afhankelijkheid van een geglobaliseerde maar fragiele toeleveringsketen.
