Zijn Delhaize en Mestdagh/Intermarché slechts de kanaries in de koolmijn? Het starre Belgische arbeidsregime is onhoudbaar voor retailers die met internationale concurrenten en grillige consumenten moeten afrekenen. Dan brengt het franchisemodel redding, ook bij andere ketens.
Mentale switch
Het voornemen van Delhaize om alle 128 geïntegreerde filialen over te dragen aan zelfstandige ondernemers klinkt behoorlijk radicaal, maar eigenlijk is het de logische voortzetting van een trend die al veel langer bezig is in de retailsector, en zeker – maar niet uitsluitend – in de supermarktbranche. Een ruime meerderheid van de vestigingen van Delhaize zijn vandaag al franchisewinkels van AD Delhaize, Proxy Delhaize en Shop&Go. Omdat het vaak om kleinere winkels gaat, vertegenwoordigen ze voorlopig “slechts” 45% van de omzet, maar ze groeien en winnen marktaandeel.
Bij Carrefour is dat niet anders: enkel de hypermarkten en enkele tientallen supermarkten in Vlaanderen zijn er nog geïntegreerde filialen. Alle andere winkels worden door ondernemers uitgebaat. Het is geen geheim dat topman Geoffroy Gersdorff werk maakt van een mentale switch op het hoofdkantoor, dat voortaan “Service Center” heet omdat het ten dienste moet staan van die winkelpunten.
Expansie via franchise
Net als bij Delhaize loopt er al sinds begin dit jaar een sociaal conflict bij Intermarché, dat de 86 overgenomen winkels van de groep Mestdagh wil overdragen aan zelfstandige ondernemers. Voor de Musketiers zijn geïntegreerde filialen geen optie: hun succesvolle model is volledig op ondernemerschap gebouwd. De vakbonden vrezen voor de arbeidsvoorwaarden.
Ook de groep Louis Delhaize evolueert al even in dezelfde richting: de gelijknamige buurtwinkels zijn zelfstandigen, net als de Delitraiteurs en een deel van de Match-supermarkten, die nu de overstap maken naar het uithangbord Louis Delhaize (behalve in Vlaanderen, waar ze sluiten). De expansie bij Albert Heijn verloopt nog uitsluitend via franchise, verklaarde directeur Raf Van den Heuvel vorig jaar al aan RetailDetail. Slechts 25 van de 74 Belgische winkels zijn filialen en het zullen er wellicht nooit méér worden. Ook een groot deel van de Jumbo-supermarkten in Vlaanderen wordt door franchisenemers uitgebaat.
Explosie op komst
Er zijn ook uitzonderingen. Voor de strak aangestuurde harddiscounters lijkt franchise geen optie: Aldi en Lidl hebben enkel geïntegreerde filialen. Bij Colruyt Group is de situatie gemengd: Jef Colruyt heeft zich nooit een grote fan getoond van franchise en wil de steden liever veroveren met geïntegreerde – en soms ook geautomatiseerde – filialen van Okay. Met Retail Partners Colruyt Group heeft de retailer wel een franchise-afdeling voor Spar, Mini Market en Alvo. De andere Spar-licentiehouder, Lambrechts, werkt enkel met zelfstandigen, op een zeldzame pilootwinkel na.
De redenen liggen voor de hand. Dominique Michel, topman van retailfederatie Comeos, wond er deze week naar aanleiding van het Delhaize-nieuws geen doekjes om: ons arbeidsrecht dateert uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw en verdient dringend een upgrade naar de 21e eeuw. Dat vakbonden blijven vasthouden aan verworvenheden uit het verleden, is volgens hem onhoudbaar: retailers hebben de keuze tussen radicaal hervormen of ten onder gaan als Sabena. Hij voorspelt dan ook “een explosie” voor franchise in België.
Geen gelijk speelveld
Veranderend koopgedrag, de groei van e-commerce en de komst van nieuwe internationale spelers vergen nu eenmaal meer flexibiliteit van retailers, en die dreigt onbetaalbaar te worden. Consumenten verwachten bijvoorbeeld dat winkels op zondag open zijn, maar met een zondagspremie van 300% is dat voor filialen geen rendabele optie. Terwijl zelfstandigen, maar ook nieuwkomers als Jumbo en Albert Heijn, dat probleem niet hebben. Er is met andere woorden geen gelijk speelveld. Het is geen toeval dat supermarkten – ook de filialen – steeds meer beroep doen op goedkopere jobstudenten om de rekken te vullen op drukke weekenddagen.
Daar bovenop komt dan nog de commerciële dynamiek van een ondernemer die vecht voor zijn zaak en dicht bij de klanten staat. Zullen meer retailers het voorbeeld van Delhaize volgen? Dat lijdt eigenlijk geen twijfel, de beweging is immers al ingezet. In Frankrijk is Carrefour bijvoorbeeld begonnen met het franchiseren van hypermarkten. Er is geen reden waarom dat ook niet in België zou kunnen: dat lijkt slechts een kwestie van tijd. En dan wordt het uitkijken naar wat Colruyt Group zal doen: vandaag is het in franchise geven van filialen van bijvoorbeeld Okay of Bio-Planet nog taboe, maar wat als de harde economische realiteit de mooie principes inhaalt? Wordt vervolgd…
