Overleeft Blokker 2019? Wordt het een walk-over voor Jumbo in België? Gaan er nog meer modeketens failliet? Pakt Amazon eindelijk écht de Benelux aan? Op vraag van RetailDetail kijken zes retailexperts in hun kristallen bol.
“Meer retailers aan de slag met spraakassistenten”
Wat was de belangrijkste retailgebeurtenis, trend of ontwikkeling in 2018 volgens Gino Van Ossel van Vlerick Business School? “De markt blijft polariseren, met een steeds groter wordende kloof tussen de winnaars en de verliezers. Helaas is het aantal verliezers groter gebleken dan het aantal winnaars.” Spraaktechnologie is voor de retailexpert één van de evoluties om in het oog te houden volgend jaar. “Tot nu toe werd veel gesproken over artificiële intelligentie en de spraakassistenten, maar ze gingen in belangrijke mate aan ons land voorbij. Met de komst van de Google Home in het Nederlands, en het toegankelijker worden van AI-software, zullen in 2019 steeds meer Belgische retailers hiermee aan de slag gaan.”
Daarnaast wijst Van Ossel op de komst van nieuwe intreders op de Benelux-markt. “Amazon zal zich ongetwijfeld definitief storten op het Nederlandse taalgebied. Alibaba wordt steeds zichtbaarder in de markt, bijvoorbeeld door met Alipay hoofdsponsor te worden van het EK voetbal. In de foodsector belooft de intrede van Jumbo in België voor de nodige animo te zullen zorgen.”
“Maar laten we toch niet vergeten dat ook Belgische retailers aan de weg timmeren. De lancering van thuisleveringen door Colruyt zal de ‘e-groceries’ een nieuwe boost geven. Foodmaker blijft verrassend innovatief, en de samenwerking met Delhaize versterkt de wederopstanding van de Leeuw die weer kan klauwen. Als ook het transformatieplan van Carrefour op kruissnelheid komt, betekent dat een nieuwe concurrent voor Collishop, en extra dynamiek in de voedingsmarkt. Brantano tenslotte kan zich ontpoppen tot de belangrijkste moderetailer van België, dankzij een uitgekiende ‘optichannel’-strategie.” Al is het niet allemaal goed nieuws: “In al dat geweld wordt het onvermijdelijk dat we weer afscheid gaan nemen van een aantal bestaande winkelformules.”
“China wordt innovatieleider in retail”
Laurens Sloot van EFMI Business School wijst op de verdere groei van harddiscounters ondanks de hoogconjunctuur, als belangrijkste evolutie van het voorbije jaar. Zijn nieuwste boek “Retail Disruptors” schetst de strategie en de impact van deze specifieke tak van retail. “In 2019 komen serviceretailers in een toenemende ‘squeeze’ door enerzijds de verdere groei van hard discount en aan de andere kant de groei van ‘digital shopping’ die vooralsnog nauwelijks rendabel is te krijgen”, voorspelt hij. We moeten zeker ook naar het Oosten kijken: “De verdere uitrol van de aloude zijderoute door de Chinezen zal geleidelijk steeds meer impact krijgen op de internationale handel. Bedrijven als Alibaba en Tencent laten zien dat China niet meer ‘copy-paste’ is, maar in vele gevallen de innovatieleider is in retail.”
Of Blokker het gaat halen weet Sloot niet: “Waarschijnlijk zal het gekocht worden door een private-equitypartij die de onderneming flink zal strippen. Hopelijk overleeft Blokker, het is decennialang een sterke formule geweest met fijne winkels waar je van alles kunt halen. Handig om in de buurt te hebben.”
Hij denkt wel dat Jumbo ook in België een succes gaat worden. “Met de Jumbo Foodmarkt formule kunnen ze echt een concept neerzetten dat iets toevoegt aan de Belgische markt. De vraag is wat het echte plan van Jumbo is: willen ze geleidelijk autonoom groeien of zich richten op overname van een keten? Iedereen roept natuurlijk meteen Carrefour en dat zou natuurlijk kunnen, maar ik zou er ook niet gek van opkijken dat Jumbo op termijn Colruyt overneemt, of dat er fusie tussen Colruyt en Jumbo komt. Sowieso vind ik dat serviceretailers veel meer moeten gaan samenwerken om kostenefficiënter te worden als het gaat om ICT, logistiek en inkoop. Dit is nodig om de grote uitdagingen op het gebied van discount en digitaal het hoofd te kunnen bieden.”
“Data bepalen beslissingen”
Voor Cate Trotter, head of trends bij Insider Trends, heeft vooral Nike in het retailjaar 2018 een stevige voetafdruk achtergelaten. “Nike by Melrose, in Los Angeles, heeft echt de kracht van ‘data-driven retail’ aangetoond. Nike gebruikt informatie uit de online sfeer om te bepalen wat er gebeurt in de fysieke winkel – op het vlak van productassortiment, services en zelfs locatie. Data zullen in de toekomst zoveel meer beslissingen bepalen, zowel voor nieuwe winkels als om bestaande te optimaliseren. Ook Nike’s ‘digital first’ innovaties bliezen me omver. Ze vinden opnieuw uit wat retail kan en moet zijn, en laten zien dat innovatie de verkoop stimuleert. Ik ben heel benieuwd om te zien wat ze in 2019 zullen bedenken.”
In de nabije toekomst zullen we de opkomst van ‘plug-and-play’-winkels gaan zien, verwacht Trotter: “Technologie wordt gebundeld met verkoopruimte om zo complete verhuurpakketten aan te bieden die retailers ten goede komen. In plaats van tijd en geld te investeren in het op de hoogte blijven van nieuwe ontwikkelingen, zullen deze pakketten detailhandelaren in staat stellen om een vliegende start te nemen en zich te blijven concentreren op doen waar ze goed in zijn.”
“Groei online drukt op bestaande ketens”
Voor Els Breugelmans, hoogleraar economie en bedrijfswetenschappen aan de KU Leuven, is het verderzetten van de groei van online aankopen, met spectaculaire cijfers in enkele categorieën, een van dé belangrijkste evoluties van 2018. Ook de groei van de winkelleegstand, het zoveelste jaar op rij, vindt ze opmerkelijk. Ze wijst op het verdienmodel van Zalando dat door het bedrijf zelf in vraag gesteld wordt – al kondigen zij dit aan als experiment – en op het toenemend gebruik van platformen (bol.com) bij consumenten. “Fysieke winkelketens zoeken en vinden een antwoord in ‘experience-oriented’ winkels, waardoor ‘blurring’ steeds meer voorkomt.”
Welke evoluties zich zeker zullen doorzetten in 2018? “Moeilijk om te beantwoorden, maar ik denk dat we voor de bovenstaande trends nog geen plafond bereikt hebben. Gegeven de stijgingen die we bij onze buurlanden observeren, durf ik te verwachten dat in België, dat typisch wat achterop hinkt, deze trends verder gezet zullen worden. Interessant is ook de enorme groei van e-grocery in bijvoorbeeld Nederland. Zijn Belgen daar binnenkort misschien ook klaar voor?”
“Als je kijkt naar de stijging van online aankopen bij ‘pure players’ of internationale spelers die voorheen niet op de Belgische markt actief waren, moet het bijna dat bestaande ketens druk ervaren. Het lijkt niet dat de uitgaven voor bepaalde sectoren zodanig gestegen zijn dat ze kunnen compenseren voor de min-verkopen die gaan naar online concurrenten. Maar ik durf geen uitspraken doen welke ketens over kop zullen gaan. Ik denk dat de grote e-commercereuzen zeker naar België kijken: met een magazijn van Alibaba dat in Luik gepland is, verwacht ik dat zij ons land (en bij uitbreiding Europa) al heel concreet in het vizier hebben.”
“Een gefragmenteerd FMCG-landschap”
“Wat mij dit jaar opvalt, is dat iedereen zich werpt op de trend naar voedsel met een toegevoegde sociologische waarde: gezond, van hier, biologisch, korte keten, niet-vervuilend, eerlijk en kwaliteitsvol. Toch inzake communicatie”, observeert Claude Boffa, marketingprofessor bij Solvay Business School. “De terugkeer naar de afdelingen met bediening is één van de manifestaties. Zou dit het einde zijn van de waanzinnige prijsverlagingen van het type 2+4 gratis?”
“Qua winkelervaring in de foodsector: iedereen biedt de mogelijkheid om ter plaatse te eten (foodservice), zoals in het Verenigd Koninkrijk. Het FMCG-landschap raakt ook steeds meer gefragmenteerd: deze producten zijn overal te vinden. De loyaliteit van consumenten aan retailers is daarom ook versnipperd en gemakswinkels winnen ten koste van de klassieke supermarkten.”
Of Blokker nog steeds een toekomst heeft in België? “Ik denk het niet: verouderd model, onaantrekkelijke winkels die veel minder assortiment bieden dan in het verleden, producten van slechte kwaliteit en niet langer de middelen om krachtig te communiceren. Alibaba en Amazon kunnen deze markt zonder problemen opeten.”
Zal Amazon doorbreken in de Benelux? “Wat betekent ‘slagen’ voor Amazon? Marktaandeel inpalmen door de prijzen te breken en daarna misbruik maken van zijn dominante positie om hogere prijzen op te leggen en de verzamelde data te verkopen? Of echt bedrijfswinst boeken na aftrek van alle kosten? In dat laatste geval, denk ik dat het model van Alibaba beter is: het bedrijfsmodel van een platform brengt minder logistieke kosten met zich mee. We moeten ons deze vraag stellen, omdat de meeste e-commerce spelers in de wereld niet winstgevend zijn wanneer ze de logistiek voor de levering van de goederen zelf moeten beheren.”
En wat met Jumbo? “Die keten heeft al problemen met het aantrekken van klanten in zijn Nederlandse winkels. Nu gaan ze een markt aanpakken die veel rijper is en al overbewinkeld. Ik ben niet zeker of de omzet per vierkante meter op de afspraak zal zijn.”
“Het signaal van de gele hesjes”
“Technologiespelers, die vandaag ook allemaal wereldspelers in retail zijn, hebben hun zinnen op de huiskamer gezet”, weet Jorg Snoeck, oprichter van RetailDetail. “Van je broekzak is de digitalisering overgegaan naar je huiskamer. Amazon Echo, Google Home en consoorten hebben dit jaar een revolutie teweeggebracht die bij ons in de Benelux nog wat onder de radar is gebleven, maar in realiteit een belangrijke verschuiving betekent: bedrijven en merken luisteren mee, weten alles over je woonomgeving en kunnen consumenten in hun eigen huis bedienen. Zo zijn er nu alle slimme sloten, waarmee Amazon maar ook Albert Heijn en Zalando de deur letterlijk openzetten naar automatische bevoorrading en een steeds verdere uitholling van de rol van de retailer als tussenhandelaar.”
De hamvraag voor 2019 volgens Snoeck: “Gaan we naar een versnelde verarming van Europa? We zien een polarisatie van de uiteinden, die drukt op het midden. In alle domeinen is dat zo: in de retail en distributie evenzeer als in de politiek. Zelfs geografisch riskeert Europa geplet te worden in het ‘midden’, tussen wereldmachten zoals Amazon (Verenigde Staten) en Alibaba (China) die zich doorzetten.”
“De snelheid van verandering wordt ook nog opgedreven. We beginnen afscheid te nemen van de eerste babyboomers, wat als we eerlijk zijn het beste consumentenprofiel ooit was, en zo’n gretige generatie consumenten komt niet meer terug. Vooral in de steden wordt een eerste heel multiculturele generatie inmiddels tiener, en dat zorgt voor een ander koopgedrag. Deze generatie geschoolde nieuwe arbeidskrachten zorgt voor een versnelde integratie op de arbeidsmarkt en gaat ook anders stemmen. Politiek en economisch hebben zij andere belangen en dus krijgen we een nieuwe realiteit.”
“Een duidelijk onderdeel van die realiteit wordt alvast de kost van de vergrijzing. Een gevolg van die vergrijzing is een verarming van de Europese Unie. De politiek is daar niet mee bezig, want zij denken van stemcampagne tot stemcampagne, maar dat zorgt alleen maar voor een verdere achterstand ten opzichte van landen als China. Daar is de president levenslang aangesteld en wordt er dus op de lange termijn gedacht.”
“De ‘gele hesjes’ zijn wat mij betreft een duidelijk signaal, en retail is zeker niet toevallig een doelwit bij die acties: de supermarkten en ketens worden als eersten aangeduid als te duur. De distributiesector heeft immers een grote impact op het leven van mensen. Die verarming zal dus daar eerst gevoeld worden. Tel daarbij nog de wereldconcurrentie, en je voelt dat de druk alleen maar hoger wordt… Binnen de retail zullen we als reactie op die verarming meer concepten rond co-creatie en coöperaties zien. Digitalisering zorgt paradoxaal genoeg voor een vermenselijking van de retail, maar dan moeten we wel leren loslaten, decentraal denken en ondernemerschap toelaten. ‘Back to basic’, maar dan opnieuw uitgevonden. Met de hulp van technologie uiteraard: het wordt ‘inline’ retail.
Gaan er nog meer ketens failliet? “Ja, ze hebben allemaal teveel winkels op de verkeerde plaatsen. We zien een duidelijke verschuiving naar de centrumsteden, maar de vastgoedportefeuille van de grote winkelketens is daar niet aan aangepast. Ze moeten verder saneren en winkels rond steden bouwen. Drie jaar geleden al zei ik dat Blokker meer dan de helft van zijn winkels zou moeten sluiten. Vandaag is het al zover en nog is de keten niet aan het einde van de tunnel. Ze hebben teveel winkels op uitstervende locaties. Toch is er nog een toekomst mogelijk voor Blokker, want het is een sterk merk, maar dan moeten ze wel het Coolblue-model hanteren: online eerst, dan pas offline.”
“Over Nederlanders gesproken: de komst van Jumbo naar België zorgt ervoor dat de andere supermarktketens zich aan het wapenen zijn. Jumbo zal in België de hoogste huurprijzen hebben maar de keten gaat altijd bevoorraden vanuit Nederland voor een prijsverschil. Ahold Delhaize zet het daarom op een een-tweetje: AH zet door in ons land en zal als prijsbreker dienen, terwijl Delhaize andere waarden naar voren schuift, zoals ecologie, lokaal en zo meer. Om het Albert Heijn en Delhaize moeilijk te maken, maar ook als tegengif voor de Jumbo-reuzewinkels, evolueert Colruyt steeds meer naar 1000-meter-winkels, met de Okay-buurtsupers als speedbootjes.”
“Ook moeten we uitkijken naar de ‘Big 7’ (Amazon, Apple, Facebook en Google uit de VS, Alibaba, Baidu en Tencent uit China). Europa wordt verder leeg getankt, op alle vlakken. Zelfs letterlijk: China krijgt door zijn overweldigende groei een grondstoffenprobleem, waardoor het de wereldwijde toevoer van grondstoffen naar zich toe trekt. Zo krijgt het effectieve controle over landen en de natuurlijke hulpbronnen. Of nog: de Rothschild-wijnen zijn vandaag in handen van Chinezen, maar nu blijkt dat zij behalve financiële inmenging zelfs subtiel de smaak naar hun hand aan het zetten zijn. Daar tegenover staat weliswaar een groeiend bewustzijn rond ecologische voetafdruk en lokale verantwoordelijkheid.”
