Wat 2020 zal brengen voor de retailsector? Toenemende spanningen tussen retailers en hun leveranciers, vreest directeur-generaal Christian Verschueren van EuroCommerce, die hoopt dat de nieuwe Europese Commissie het toenemende protectionisme een krachtig halt zal toeroepen.
Stagnerende consumptie
Nu de nieuwe Europese Commissie van start is gegaan en een uitdagend jaar zich aandient, neemt RetailDetail de tijd om een stand van zaken op te maken met Christian Verschueren, algemeen directeur van EuroCommerce, de stem van de Europese retail- en groothandelssector. Hij pleit in de eerste plaats voor meer eenheid: Europa is nog altijd de grootste consumentenmarkt, maar zit gekneld tussen twee grote blokken, China en de Verenigde Staten, en is nog steeds gefragmenteerd.
Wat volgens onze gesprekspartner dan de belangrijkste aandachtspunten zijn? Het recente conflict tussen Coca-Cola en Intermarché zou wel eens de voorbode kunnen zijn van meer, vermoedt hij. De spanningen tussen retailers en hun leveranciers nemen het komende jaar wellicht niet af. Hier spelen verschillende factoren: “De consumptie stagneert en sommige retailformaten – zoals de hypermarkten – hebben het moeilijk. De discounters doen het wél goed, maar de marges krimpen bij de meeste andere spelers. Dat verhoogt de druk. Bovendien is er de enorme impact van de online platforms, al blijft dat in voeding voorlopig nog beperkt. Ook de fabrikanten staan onder druk: ze groeien vooral in Azië en amper nog in de EU. Daardoor is er minder geld voor innovatie in Europa. Activistische beleggers eisen steeds hogere marges, ook al zijn de fabrikantenmarges nu al vele malen hoger dan die van de retailers.”
Dam tegen inflatie
Om hun financiële doelstellingen te halen verhogen multinationals als Kraft Heinz, Unilever of Nestlé systematisch de prijzen, en daar wringt het schoentje, stelt Verschueren. “Retailers vormen de laatste dam tegen een hogere inflatie, zij bewaken de koopkracht van de consument. Het succes van de discounters wijst erop dat een belangrijk deel van de bevolking vandaag krap bij kas zit. In het licht van de groeiende armoede en ongelijkheid is er voor de retailsector een belangrijke maatschappelijke rol weggelegd.”
Dat de EU de relaties tussen handelaars en fabrikanten regelt met een richtlijn over oneerlijke handelspraktijken, daar is EuroCommerce het niet mee eens. “Retailers hebben er geen enkel belang bij om kleinere leveranciers kapot te maken. En er is echt geen nood aan wetgeving om multinationals te beschermen. Die fabrikanten zijn veel groter dan de meeste retailers, die maar in één of enkele landen actief zijn. Wat tegendruk tegen die grote jongens is gezond, want ze houden immers een echte eenheidsmarkt voor inkoop tegen: kijk maar naar AB InBev, dat zijn bier in België duurder verkoopt dan in de buurlanden, en retailers belette om elders in te kopen.”
Het is dan ook maar normaal dat retailers zich organiseren in allianties en inkoopgroeperingen, vindt Verschueren. “Zulke samenwerkingsverbanden werken juist concurrentiebevorderend. Ze geven kleinere leveranciers de kans om internationaal te groeien, en ze bieden nationale retailers een inkoopstructuur die kan optornen tegen die van grote internationale groepen als Aldi, Lidl of Amazon.”
Green Deal biedt kansen
Ook het feit dat steeds meer fabrikanten aanstalten maken om de consument rechtstreeks te benaderen, vormt een uitdaging. Merken gaan zelf online verkopen en openen eigen winkels, waardoor ze gaan concurreren met hun eigen distributeurs. De komende jaren gaat de Commissie de regeling van de distributieovereenkomsten herzien. Die is immers voorbijgestreefd: “Het hele idee van lokale exclusiviteit bijvoorbeeld, is in een onlinewereld niet langer houdbaar. We zien dat fabrikanten – en vooral de luxemerken – zoveel mogelijk controle willen over hun distributie. Het oude model waarbij de fabrikant via wholesale naar de retailer gaat om de consument te bereiken, maakt plaats voor verticale integratie.”
Niet dat EuroCommerce tegen platforms is: “Voor sommige van onze leden is Amazon een concurrent, voor andere is het een handelspartner. Amazon is zelf trouwens lid van EuroCommerce. En sommige leden hebben ook een platform, zoals Ahold Delhaize met Bol.com. Wij ijveren voor een vrije markt, zonder restricties. We begrijpen de vraag naar een taks op de grote digitale bedrijven, er is nood aan een gelijk speelveld, maar we zijn tegen nationale wetgeving op dat vlak. Het is beter om dit niet op Europees niveau te regelen, wel op wereldvlak, via de Oeso en de G20.”
Dat commissievoorzitter Ursula von der Leyen de ambitie heeft om de digitale kloof tussen Europa en de VS en China weg te werken, vindt Verschueren een goede zaak. “Voor retailers is het cruciaal dat Europa klaar is voor het digitale tijdperk. We hebben in Europa hoge standaarden inzake databeveiliging en privacy. We moeten zorgen dat de regels die artificiële intelligentie, blockchain en cyber security gaan bewaken, niet alleen de consument beschermen maar ook retailers toelaten om competitief te blijven.”
Ook de Europese ‘Green Deal’ biedt kansen voor retailers, wanneer ze zich profileren op lokale en biologische voeding en korte ketens. “We zien dat veel initiatieven op dit vlak eerder van de retailers komen dan van de fabrikanten. Ik ben bijvoorbeeld onder de indruk van hoe Colruyt, Delhaize of Carrefour nu duurzame voeding promoten. De circulaire economie is een trend waarop we verder moeten inspelen. We hameren op de voortrekkersrol die retailers spelen inzake innovatie, of het nu gaat om eco-design of het in vraag stellen van bestaande zakenmodellen. Ik heb met plezier vernomen dat Yvan Verougstraete van Medi-Market is uitgeroepen tot Manager van het Jaar. Hij won enkele jaren geleden ook al de Mercuriusprijs van Comeos. Je ziet dat die prijs van ons Belgische lid toonaangevend is geworden, een beetje zoals de Golden Globes een graadmeter zijn voor de Oscars”, lacht Verschueren.
Zorgwekkend protectionisme
Von der Leyen komt ook met een sterke sociale agenda. “De vraag naar een Europees minimumloon ligt moeilijk; loononderhandelingen moeten een prerogatief blijven van de lidstaten en de sociale partners. Al geef ik wel toe dat Europa iets moet doen aan de ongelijkheid, want die vormt een voedingsbodem voor populisme.” En de brexit? “Die is een grote kopzorg voor de Britse en Ierse retailers. Gelukkig is er een overgangsjaar voorzien, maar ik betwijfel of je een handelsakkoord in elf maanden kan afronden.”
Vooral zorgwekkend is het toenemend protectionisme binnen EU-lidstaten. “Steeds meer landen komen met eigen regels, of verplichten oorsprongslabels. Dat druist in tegen de basisidee van de eenheidsmarkt. Vooral in een aantal voormalige Oostbloklanden zien we dat de overheid specifiek de grote, internationale bedrijven viseert met speciale taksen, strenge controles en buitenproportionele boetes. In die zin is het niet verwonderlijk dat Tesco nu zijn Poolse business herbekijkt. Deze wantoestanden blijven we aanvechten en we hebben goede hoop dat de Commissie er nu, gesteund door de Westerse lidstaten, meer werk van gaat maken.”
