De opkomst van cashloze winkels ondervindt politieke tegenwind: enkele Amerikaanse overheden willen retailers verbieden om contant geld te bannen, omdat niet alle consumenten zich een betaalkaart kunnen permitteren. Hoe zit dat in de Benelux?
Discriminatie
Tal van nieuwe retailconcepten halen de traditionele kassa uit de winkel en vragen klanten om te betalen via een mobiele app of aan een automaat, met de betaalkaart. Op die manier willen ze de doorstroming in de winkels versnellen en het koopproces vergemakkelijken. Ook veiligheid is een argument. Amazon Go is wereldwijd het bekendste voorbeeld van zo’n kassa- en cashloze winkel, maar ook in Europa openen steeds meer van zulke (test-)winkels. Zo rolt Albert Heijn zijn ’tap to go’-concept uit in Amsterdam, opende Casino een kassaloze supermarkt in hartje Parijs, test Sainsbury’s het concept in het Verenigd Koninkrijk en zullen ook Carrefour en Auchan binnenkort kassaloze winkels openen, net als Saturn in Hamburg.
Contant betalen is in dit type winkels vaak niet meer mogelijk, en dat verontrust sommige mensen. In de Amerikaanse stad Philadelphia gaat de gemeenteraad alvast op de rem staan: men wil er retailers verbieden om contant geld te weigeren of om een toeslag aan te rekenen voor wie contant wenst te betalen. Ook de staat New Jersey heeft een gelijkaardige maatregel klaar. Voorstanders van zo’n wetsvoorstel argumenteren dat cashloze winkels armere consumenten discrimineren, omdat zij geen toegang hebben tot kredietkaarten of bankrekeningen. Zeker in een stad met een van de hoogste armoedecijfers in het land is dat een argument. Wel geven ze toe dat zo’n verbod slechts tijdelijk kan zijn, omdat een cashloze economie op termijn niet te vermijden is. Tegenstanders stellen dan weer dat zo’n ban niet goed is voor de concurrentiepositie van de stad, en dat het afschaffen van cash uiteindelijk ook tot lagere kosten en dus lagere prijzen leidt.
Wel/niet onwettig
Hoe zit dat bij ons? In België is contant geld een legitiem betaalmiddel, dat handelaars niet mogen weigeren – op voorwaarde evenwel dat het bedrag van de aankoop in verhouding is tot het betaalmiddel. Wanneer je een flesje frisdrank wil betalen met een briefje van 200 euro, hoeft de winkelier dat niet te accepteren. Bovendien geldt een limiet van 3.000 euro voor cash betalingen. In principe zijn cashloze winkels dus onwettig in België. Toch zijn er opmerkelijk genoeg zelfs overheidsdiensten die in sommige gevallen enkel elektronische betalingen accepteren.
In Nederland ligt dat iets anders: handelaars en overheden mogen daar zowel contant geld als een betaalkaart weigeren, als ze dat duidelijk aangeven. Wel vindt het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer het volledig weigeren van contant geld een stap te ver gaan. Er nu eenmaal nog altijd een substantieel aantal mensen voor wie betalen met de pinpas niet mogelijk of wenselijk is. Voor hen moet contant betalen een optie blijven, aldus het MOB. Maar aan die kassa- en cashloze tap to go winkels van AH is dus niets onwettigs.