Zal een algemene heropening van de winkels een gevaarlijke overrompeling veroorzaken in de winkelstraten, zoals sommige experts vrezen? Gedragswetenschappers zeggen van niet, en de eerste ervaringen in het buitenland lijken dat te bevestigen.
Rustige winkelstraten
Ook al heerst er momenteel nog wat twijfel en onenigheid over de definitieve datum, een heropening van de winkels komt er sowieso aan. Één van de redenen waarom experts een heropening in fasen verkiezen boven een algemene heropening, is de vrees voor een massale overrompeling in de winkelgebieden – waardoor de veilige afstand niet zou kunnen worden gegarandeerd. Maar is die vrees terecht? We kijken naar de situatie in enkele landen waar een heropening wél al een feit is.
Om te beginnen: in Nederland was er geen verplichte winkelsluiting na de uitbraak van het coronavirus. Wel besloot een aantal grote ketens uit eigen beweging om de winkels te sluiten. Daardoor daalde ook de passage in de winkelstraten gevoelig. Intussen openen steeds meer retailers opnieuw de deuren, maar het blijft bijzonder rustig in de winkelstraten: passantentellingen hebben bijvoorbeeld uitgewezen dat het op tweede paasdag 85% rustiger was dan in 2019.
Geen wachtrijen
In Oostenrijk mocht een belangrijk deel van de winkels op 14 april weer de deuren open. Stadscentra bleven er rustig, wel was er grote belangstelling bij de doe-het-zelfzaken en de tuincentra. Net als in België, dus. Vanaf 1 mei zullen ook winkelcentra en kappers er open mogen.
In Duitsland zijn winkels kleiner dan 800 m² sinds maandag 20 april weer open. Ook boekhandels, fietsenwinkels en sommige grotere retailers – waaronder Ikea – mochten de activiteiten hernemen, onder strikte voorwaarden die vergelijkbaar zijn met de maatregelen in ons land. Dat heeft voorlopig niet tot een massale toeloop geleid: het is rustig in de winkelstraten. “Het verliep heel ontspannen, er waren geen wachtrijen, er was geen massa“, getuigt Stefan Stukenborg, die een Ikea-vestiging leidt net buiten Keulen. Zijn winkel laat maximaal 640 shoppers toe, er zijn beschermende plexischermen en mondmaskers voor medewerkers, het restaurant en de kinderopvang blijven dicht.
“Wraakwinkelen”
Toch ziet de woonwinkelgigant dat het consumentenvertrouwen terugkeert. De retailer zegt dat drie van zijn heropende winkelcentra in China vrij snel weer aan een capaciteit van 70 à 80% konden werken in vergelijking met vorig jaar. Er is in China zelfs sprake van ‘wraakwinkelen’: Shoppers die gedurende weken of zelfs maanden niet naar de winkel konden, zijn vastbesloten de opgelopen schade snel in te halen en staan – weliswaar met een mondmaskertje op – in rijen aan te schuiven voor de boetieks van luxemerken als Hermès, Gucci en Dior. Deze shoppers vertegenwoordigen uiteraard niet de modale consument. Ook hier spreken de bedrijven toch vooral van een “langzaam maar duidelijk herstel” en “voorzichtig optimisme”. Eind maart schatten winkelcentra in Sjanghai het aantal bezoekers nog op 30% van het pre-coronaniveau.
Waarom consumenten slechts mondjesmaat en erg behoedzaam terugkeren naar de winkelstraat? Volgens gedragswetenschapper Simon Moore van adviesbureau Innovation Bubble zijn mensen in de huidige omstandigheden eerder defensief ingesteld, door de onzekerheid die de pandemie veroorzaakt. Ze wachten op “sociaal bewijs” dat anderen massaal terugkeren naar winkels, vooraleer ze dat zelf doen. Dat komt doordat mensen veel meer op instinct en emotie vertrouwen om beslissingen te nemen in een tijd van onzekerheid, verklaart hij aan CNBC.
Volgens consumentenpsychologe Cathrine Jansson-Boyd van Anglia Ruskin University zal consumentengedrag pas normaliseren wanneer mensen het gevoel hebben dat de dreiging van het virus achter de rug is. Momenteel zitten de oproepen over social distancing nog stevig verankerd in de hoofden van de consumenten, en dat beïnvloedt hun gedrag.
