De oudste stad van België bewijst dat je leegstand wel degelijk succesvol kunt aanpakken. Met een helder winkelbeleid dat inzet op ‘couleur locale’ kan Tongeren wellicht ook andere kleine winkelsteden inspireren.
Actieplan
De afgelopen jaren voerden media steevast Tongeren op als een typevoorbeeld van de toenemende leegstand in kleinere winkelsteden. De groei van baanwinkels en e-commerce zou de fysieke retail in provinciesteden versmachten, zo luidde steeds opnieuw de boodschap – en daar hoorde dan de obligate foto van een troosteloze Maastrichterstraat bij. Maar kijk, de stad herpakt zich en nieuwe handelaars openen de deuren in het centrum. Tijd om nog eens oostwaarts te trekken dus.
Ons bezoek vindt plaats op een grijze, miezerige dag, waardoor de pittoreske stad er jammer genoeg nét iets minder fotogeniek bijligt, maar dat doet niets af aan het enthousiasme van onze gesprekspartners Natalie Houbrechts (diensthoofd economie), Guy Schiepers (schepen van Economie en Cultuur) en Jan Boots (gedelegeerd bestuurder bij CityD, dat de stad begeleidt).
“Maart 2013 was een dieptepunt”, herinnert zich Guy Schiepers. Het jaar voordien immers was T-Forum geopend, net buiten het centrum. Twee belangrijke trekkers – Torfs en JBC – verlieten het Julianusproject in de Maastrichterstraat om naar dat retailpark te verhuizen. Bovendien viel die opening samen met de eerste tekenen van de impact van e-commerce op kwetsbare kleinere steden. Daarmee ontstond een negatieve beeldvorming. Tongeren had het niet moeilijker dan andere steden, de leegstand was er niet groter, maar de toon was gezet. Het stadsbestuur zag zich dan ook verplicht om krachtig te reageren en werkte een ambitieus actieplan uit.
Hefboomeffect
Wel veertig punten omvat dat plan. De krachtlijnen? Een nieuw ruimtelijk uitvoeringsplan voor de Luikersteenweg belet dat er een uitbreiding komt van T-Forum of dat er baanwinkels bijkomen. De bestaande handelszaken kunnen blijven, maar slechts drie handelspanden voor persoonsgebonden uitrusting zijn toegelaten. Het kernwinkelgebied werd verkleind tot de as Sint-Truiderstraat – Maastrichterstraat. Hierop concentreert de stad zich voortaan. Handelaars en eigenaars kunnen genieten van forse steunmaatregelen om de noodzakelijke aanpassings- en verfraaiingswerken te kunnen uitvoeren.
Het Plusplan voorziet in een budget van 500.000 euro voor renovaties, uitbreidingen, opstartpremies… Handelaars en starters kunnen tot 20.000 euro aan subsidies ontvangen, met een eigen opleg van slechts 25%. Deze maatregel heeft een sterk hefboomeffect. Winkelpanden in historische binnensteden zijn immers vaak verouderd of onvoldoende aangepast aan de huidige normen van winkeluitbating. “Sinds de lancering heeft het stadsbestuur al 56 dossiers goedgekeurd,” weet Natalie Houbrechts. In totaal hebben de stad Tongeren en Vlaanderen al 253.298,41 euro aan subsidies uitgekeerd.
“Teveel steden zitten te wachten tot de ketens gaan terugkeren”, zegt Jan Boots. “Maar dat zal niet gebeuren. De expansiemanagers kennen Tongeren wel, ze hebben hun huiswerk allang gemaakt. Ze weten nu dat ze niet meer naar T-Forum kunnen – sommigen hebben misschien afgewacht of er een uitbreiding zou komen. De duidelijkheid hierover is een goede zaak. De stad moet haar tanden niet meer stukbijten op de grote ketens. Laat de binnenstad zich heruitvinden, met de nadruk op couleur locale en op specifieke ketens. We zien een positieve dynamiek. Een speler als Rituals past perfect in de Maastrichterstraat. Recent opende Domino’s Pizza hier een vestiging. Ook veel jonge handelaars melden zich. De binnenstad wordt een broeihaard van ondernemerschap.”
Interessante nieuwkomers
De Maastrichterstraat heeft recent inderdaad enkele interessante nieuwkomers mogen verwelkomen: onder andere de damesboetieks Très Jolie en Marie-Lou maar ook de eerste halalslagerij van Tongeren. De campagne ‘Grijp Je Kans’ gaf drie kandidaat-ondernemers de gelegenheid om hun droom waar te maken. Dat leidde tot de opening van vintage barbier Barbarius, van naai- en wolatelier Needle & Stitch en ook van Puur Oogst, een mooie groenten- en fruitzaak die tegelijk koffiehuis, lunchbar en geschenkenwinkel is. Onderneemster Linda Malcorps komt uit de zorgsector en geeft hier een geheel nieuwe wending aan haar loopbaan. “We zien een instroom van jonge ondernemers uit andere sectoren. Dat zijn mooie verhalen.” Bovendien helpen ondernemers in Tongeren elkaar. SPOT (“Steunpunt Ondernemen Tongeren”) is een groep van handelaars die collega’s en starters bijstaat. Het initiatief groeide vanuit de middenstandsraad. Een goeie zaak, want de nieuwkomers zijn geen doorwinterde ondernemers en zonder hulp hadden ze dit misschien niet gedurfd.
Ook het Julianusproject, aan het einde van de Maastrichterstraat, veert weer op. De Franse eigenaar tracht het winkelcentrum te dynamiseren, met behulp van beheerder SCMS. De mooiste toeristische dienst van het land bevindt zich hier, in de kapel. Er zijn recent enkele mooie winkels opengegaan. Geen grote ketens, maar mooie boetieks en horeca: wijn- en tapaswinkel Culaccino, boetiek La Rox en conceptstore ‘Xavier B’.
Flexibel beleid
Kortom, de eerste stad van dit land wordt nu ook de eerste stad die een nieuw retailbeleid implementeert, vervolgt Boots. Er zijn heel wat steden van een vergelijkbaar kaliber (31.000 inwoners, red.) voor wie Tongeren een voorbeeld kan zijn.
“Veel steden bezondigen zich aan overmoed, bijvoorbeeld door maatregelen te nemen die de bereikbaarheid van de binnenstad bemoeilijken. Maar Tongeren kan zich dat niet permitteren. De stad ligt tussen Hasselt, Maastricht en Luik, het verzorgingsgebied is dus beperkt. Voor een bescheiden, bovenlokaal handelscentrum moeten de basisvoorwaarden goed ingevuld zijn. Shoppers komen uit de omgeving en verwachten gemak. Ze komen hier niet om de hele dag te flaneren, zoals in een grote winkelstad. Bereikbaarheid en zichtbaarheid zijn dan essentieel. Zorg dus voor voldoende parkeerplaatsen en een duidelijke signalisatie. Van november tot maart mag je weer op de Grote Markt parkeren. We flexibiliseren de mobiliteit en het parkeerbeleid. Je moet durven corrigeren.”
En de stad blijft investeren. Met de realisatie van een derde ondergrondse parking in de Vermeulenstraat wordt de bereikbaarheid van het handelscentrum voor de volgende jaren gegarandeerd. Het parkeergeleidingssysteem begeleidt alle bezoekers op een vlotte en snelle manier op hun bestemming. Het pand van de vroegere Standaard Boekhandel maakt weldra plaats voor een groene passage in het hart van het centrum. Hierdoor wordt een deel van het oud Kanunnikhuis zichtbaar waar de stichter van het Belang Van Limburg, Nicolas Theelen ruim 100 jaar geleden woonde en werkte. Samen met Concentra werkt de stad aan de realisatie van een museum op deze plek.
Guy Schiepers gelooft in de kracht van Tongeren als winkelstad, waarbij handel wordt gekoppeld aan toeristische en culturele troeven. Elke eerste zondag van de maand is er een koopzondag, tegelijk met Maastricht. Het Gallo-Romeins museum is een trekpleister, net als de zondagse antiekmarkt, die onlangs zelfs een lovende recensie kreeg in de Britse krant The Guardian. Er is weer vertrouwen in de toekomst. Steeds meer handelaars stappen nu enthousiast mee in het verhaal en investeren in hun zaak. De ommekeer lijkt een feit.
