Niet de Albert Heijn wiens naam op de Nederlandse – en heel binnenkort Belgische – supermarkten prijkt, maar zijn kleinzoon, is heengegaan. De man die Albert Heijn heeft gemaakt tot de internationale supermarktgrootmacht die ze nu is.
In 1949 startte Albert Heijn op 22-jarige leeftijd zijn carrière bij de familieonderneming. Reeds in 1958 werd hij president van het Albert Heijn Detailbedrijf. Drie jaar later werd Albert Heijn aangesteld als voorzitter van de raad van bestuur van de gelijknamige firma.
Een kruidenier in hart en nieren.
De klant was werkelijk koning voor Albert Heijn. Hij dacht vanuit de wensen van de consument, die hij typeerde als “mevrouw Jansen”, en ging er prat op dat zowel eenvoudige burgers als miljonairs bij Albert Heijn hun gading konden vinden.
Zoals Albert Heijn uitdrukt in zijn biografie Memoires van een optimist, ergerde hij zich aan bedrijven waar de klant niet centraal staat. “Bij luchtvaartmaatschappijen kom je lieden tegen die eigenlijk alleen willen vliegen; de klanten zijn er slechts om dat mogelijk te maken.”
Het kruideniersvak was volgens hem op dat vlak juist helemaal anders. Supermarkten moeten er zijn om de “mevrouw Jansens” het leven gemakkelijker en aangenamer te maken. Precies daaruit putte Albert Heijn zijn trots voor het vak. Wie hem vroeg naar zijn beroep, kreeg steevast te horen dat hij kruidenier was. Eerder dan valse bescheidenheid, sprak daaruit een passie voor de sector.
Een innovator.
Albert Heijn aarzelde niet om de dingen groots aan te pakken. Een aantal van de meest ingrijpende veranderingen in de wereld van de voedingsdistributie staan op zijn conto. Zo was hij het die de zelfbedieningszaak heeft uitgevonden, over dewelke hij in zijn Memoires op het hart drukte dat “zelfbediening meer is dan een andere winkelopstelling”. Hij was toen net twee jaar aan het werk in het familiebedrijf.
Ook introduceerde hij een waaier aan producten, waaronder de Mars-repen, snelkookrijst, oploskoffie, de babyvoeding van Nutricia en hapklare brokken voor huisdieren, op de Nederlandse markt.
Sterker nog, het was Albert Heijn die mede aan de wieg stond van de commerciële toepassing van de streepjescode. Een prestatie waarvoor hij overigens een decoratie in ontvangst mag nemen van de Belgische koning.
Om de supermarktketen verder te laten groeien maakte Albert Heijn in 1980 de stap naar een gedeeltelijk franchising-model. Hij hoopte door zelfstandige uitbaters aan te trekken het marktaandeel – toen 11% – op te krikken.
Organische groei genoot bij Albert Heijn dan ook de voorkeur. Met de stelling dat het belangrijker is om alles goed te blijven managen, dan zomaar uit te breiden, snoerde hij critici de mond.
Vies van een strategische acquisitie wanneer gepast, was hij nochtans niet. Het is nota bene Albert Heijn die fastfoodketen McDonald’s naar Nederland heeft gebracht. Hij verkocht McDonald’s weliswaar na korte tijd aan de ondernemer Jan Sybesma.
De expansie en consolidatie van eigen enseigne AH garandeerde hij onder meer door drogisterijketens Etos en De Tuinen aan trekken, evenals door de supermarkten te koppelen aan Gall & Gall en snoepconcern Jamin. Het was tevens Albert Heijn die de holding Ahold oprichtte.
Een pittige persoonlijkheid.
Om de man nogmaals zelf aan het woord te laten: “De essentie van de kruidenier bestaat uit duizenden kleine handelingen die in hoge mate te automatiseren zijn en met oog op hygiëne nauwgezet moeten worden uitgevoerd. Het is een vak voor ordelijke en degelijke types, die zichzelf kunnen wegcijferen.”
Wie heeft samengewerkt met Albert Heijn, is ervan overtuigd dat de man inderdaad een degelijk type was. Hij koos met plezier de weg van het overleg en steeds hield hij vast aan zijn principes.
Bij bedrijfsbezoeken stond hij daarenboven bekend voor zijn allesziende blik. Noch verwaarloosde producten, noch onverzorgd personeel ontglipten aan zijn aandacht. Tijdens zijn carrière was Albert Heijn daarom populair, maar ook gevreesd bij het personeel.
In 1989 gaf Albert Heijn “de winkel van zijn oma” eindelijk uit handen. De eerste bestuurder van buiten de familie werd Pierre Everaert. Albert Heijn was toen zevenentwintig jaar werkzaam in het bedrijf.
Pas in 2003 liet Albert Heijn weer van zich horen, toen een ernstig boekhoudschandaal aan het licht kwam bij Ahold. Verbolgen en ontgoocheld noemde de ex-topman de toenmalige CEO Cees van der Hoeven een “een haan met stront aan zijn poten” wiens expansiedrift hem naar het hoofd was gestegen. Albert Heijn kon vooral niet verkroppen dat van der Hoeven de klant en de realiteit zo met de voeten trad.
Behalve in 2003, was Albert Heijn sinds 1989 in het openbaar voor het overige opvallend stil over zijn onderneming. Naar eigen zeggen hield hij zich bewust op de achtergrond om de huidige bestuurders niet voor de voeten te lopen. Aan het einde van zijn leven trok hij zich hoofdzakelijk terug in Engeland met zijn echtgenote.
Stilzitten deed hij ondertussen weliswaar allerminst. Zelfs op gezegende leeftijd runde hij ginds samen met zijn echtgenote nog jarenlang een aantal winkels, een Bed&Breakfast en zelfs een brasserie. Albert Heijn bleef bovendien actief in talrijke bestuursraden en verenigingen.
Albert Heijn overleed donderdag 13 januari op 83-jarige leeftijd in zijn huis in Engeland. We hadden hem graag nog zijn mening gevraagd over de komst van Albert Heijn naar België…
